مقاله‌ی «نقد شعر ”آی آدم‌ها“ از منظر نظریه‌ی نشانه‌شناسی ریفاتر» در شماره‌ی ۲۸ و ۲۹ فصلنامه‌ی تخصصی شعر گوهران (زمستان ۱۳۹۱) منتشر شد. خلاصه‌ی این مقاله را در بخش زیر می‌توانید بخوانید.
«نشانه‌شناسی» عنوان عامی است که مجموعه‌ی متکثر و متنوعی از رویکردهای نقادانه ذیل آن طبقه‌بندی می‌شوند. اکثر این رهیافت‌ها در برخی از مفاهیمِ پایه‌ای اشتراکاتی دارند، اما در روش‌شناسی با یکدیگر متفاوت هستند. مقاله‌ی حاضر کوششی است برای معرفی یکی از نظریه‌های نشانه‌شناسی که از ساختارگرایی برآمده و نظریه‌پرداز فرانسوی مایکل ریفاتر آن را مطرح کرده است و به‌طور خاص در شعر کاربرد دارد. در بخش نخست، برخی از مهم‌ترین دیدگاه‌های ریفاتر در خصوص نقد شعر تبیین شده‌اند (از جمله دیدگاه‌های او درباره‌ی فرایندهای معناساز در زبان شعر، تباین محاکات و «نشانه‌پردازی»، تمایز «معنا» و «دلالت»، «عناصر غیردستوری» در زبان شعری، و «قرائت اکتشافی» و «قرائت پس‌کنشانه» به منزله‌ی دو مرحله در فهم شعر). در بخش دوم، شعر «آی آدم‌ها» از نیما یوشیج با اتخاذ رهیافت نشانه‌شناختیِ ریفاتر بررسی شده است تا نمونه‌ای عینی از نقد شعر از این منظر به دست داده شود. در این بخش همچنین برخی دیگر از مفاهیم در نظریه‌ی ریفاتر (از قبیل فرایندهای نظام‌ساز ــ شامل «انباشت»، «گشتار»، «منظومه‌ی توصیفی» ــ و «خاستگاه») در بحث راجع به این شعرِ خاص توضیح داده شده‌اند. آخرین بخش نوشتار حاضر به جمع‌بندی درباره‌ی این موضوع اختصاص دارد که بر پایه‌ی نظریه‌ی ریفاتر، کدام فرایندهای نشانه‌شناختی در شعر «آی آدم‌ها» دلالت‌های این شعر را به خواننده القا می‌کنند.
واژگان کلیدی: نشانه‌شناسی، ریفاتر، فرایندهای معناساز، قرائت اکتشافی، قرائت پس‌کنشانه
دیدگاهی بگذارید!