برچسب: نشانه‌شناسی

«یکشنبه‌های انسان‌شناسی و فرهنگ» عنوان سلسله نشست‌هایی است که از مدت‌ها پیش به طور منظم به همت دکتر ناصر فکوهی (استاد برجسته‌ی انسان‌شناسی) و همکاران پُرتلاش او در انجمن انسان‌شناسی و فرهنگ برگزار می‌شود. در شصت‌وسومین نشست این برنامه‌ی پژوهشی، حسین پاینده یکی از دو سخنرانی خواهد بود که با عنوان «تحلیل گفتمان در تصویر: رویکردی نشانه‌شناختی» صحبت خواهد کرد.

زمان برگزاری نشست: یکشنبه ۱۷ آبان ۱۳۹۴، ساعت ۱۶ الی ۱۹

مکان برگزاری نشست: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات واقع در تهران، خیابان ولی‌عصر، نرسیده به میدان ولی‌عصر، خیابان دمشق، پلاک ۹

اطلاعیه‌ی سایت «انسان‌شناسی و فرهنگ» دربار‌ه‌ی این نشست بدین قرار است:

شصت‌وسومین نشست «یکشنبه‌های انسان‌شناسی و فرهنگ» با موضوع: «نشانه‌شناسی تصویری» روز یکشنبه ۱۷ آبان ماه ۱۳۹۴، از ساعت ۴ تا ۷ بعدازظهر در مکان جدید برگزاری نشست یکشنبه‌ها واقع در پژوشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات برگزار خواهد شد. در این نشست فیلم مستند «گفت‌وگو با انقلاب» ساخته‌ی آقای روبرت صافاریان به نمایش در خواهد آمد. سخنران اول این برنامه آقای دکتر حسین پاینده (نویسنده، منتقد ادبی، منتقد فیلم و استاد نظریه و نقد ادبی دانشگاه علامه طباطبائی) هستند که با عنوان «نشانه‌شناسی تصویری مذاکرات هسته‌ای» صحبت می‌کنند و سخنران دوم آقای رامتین شهبازی (نویسنده و منتقد سینما و فیلم) هستند که صحبت‌های‌شان را با عنوان «خوانش شیردل از عکس‌های گلستان در مستند “قلعه”» ارائه خواهند کرد.
مکان: میدان ولی‌عصر، خیابان ولی‌عصر، خیابان دمشق، شماره ۹، پژوشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات
زمان:  ساعت ۴ تا ۷ بعداز ظهر  یکشنبه  ۱۷ آبان ماه ۱۳۹۴
برنامه رأس ساعت ۴ بعد از ظهر شروع می شود. لطفاً یک ربع پیش از شروع، در محل حاضر باشید.
ورود برای همه‌ی علاقمندان آزاد است.

سخنرانی حسین پاینده در این نشست درباره‌ی برخی از مهم‌ترین مفاهیم نشانه‌شناسی و کاربرد آن‌ها در تحلیل دلالت‌های گفتمانیِ تصویر خواهد بود. او در این سخنرانی همچنین چند تصویر را از منظر نشانه‌شناسی تحلیل خواهد کرد، از جمله تصاویری از محمدجواد ظریف (وزیر امور خارجه) که بویژه در فضای مجازی وسیعاً به اشتراک گذاشته شده است. رئوس بحث پاینده را در متن زیر می‌توانید بخوانید:

اگر به پیروی از نظریه‌پردازان مطالعات فرهنگی اصطلاح «متن» را توسّعاً به معنای هر گونه نظام معناسازِ نشانه‌ای در نظر بگیریم، آن‌گاه باید گفت بخش زیادی از متونی که آحاد جامعه‌ی معاصر را در زندگی روزمره احاطه کرده‌اند، عبارت‌اند از انواع‌واقسام تصویر، یا به تعبیری دقیق‌تر «ایماژ». در واقع، مشارکت در فرایندهای زندگی روزمره (فرایندهایی از قبیل کار، خرید کردن، موج‌سواری در اینترنت، تماشای تلویزیون، و …) یعنی قرار گرفتن در معرض تصاویری که با تبعیت از رمزگان فرهنگی جامعه (اعم از رمزگان گفتمان مسلط یا رمزگان پاره‌گفتمان‌های نامسلط) معانی خاصی را به ذهن مخاطبان متبادر می‌کنند. این ایماژها با چنان کثرتی در دیوارهای شهر، بدنه‌ی اتوبوس‌ها، صفحات روزنامه‌ها و مجله‌ها، نمایشگرهای کامپیوترها و تلفن‌های همراه به چشم می‌خورند که باید گفت همه‌ی ما هر روز با هزاران تصویر بمباران می‌شویم، چندان که به قول منتقد فرهنگی و نظریه‌پرداز پسامدرنیته ژان بودریار، در جامعه‌ی معاصر تشخیص واقعیت از تصاویری که واقعیت را شبیه‌سازی می‌کنند («امر وانموده») ناممکن شده است. برخی از تابلوهای نقاش آمریکایی اندی وارهُل بازنمایی هنریِ همین وضعیت هستند.

نشانه‌شناسی دانشی است که می‌کوشد که نحوه‌ی ایجاد معنا در متون را از منظر کارکرد نشانه‌ها تبیین کند. نشانه‌شناسیِ سوسوری چهارچوب نظری و مفاهیم کاربردیِ مناسبی برای تحلیل معانیِ مستتر در ایماژهای زندگی روزمره به دست می‌دهد. از جمله‌ی مهم‌ترینِ این مفاهیم می‌توان به «دال»، «مدلول»، «لانگ»، «پارول»، «همنشینی» و «جانشینی» اشاره کرد. این مفاهیم عیناً در تحلیل‌های لوی استراوس و سایر انسان‌شناسان ساختارگرا به وفور استفاده می‌شود. در این سخنرانی با استفاده از مفاهیم نشانه‌شناسی سوسوری، چند تصویر (از جمله تصاویری از محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه) تحلیل خواهد شد تا نظام معناسازانه‌ی گفتمانیِ مستتر در آن‌ها معلوم شود. این تحلیل‌ها با رویکردی میان‌رشته‌ای و با به‌کارگیری برخی از مفاهیم پُرکاربردِ نقد ادبی (استعاره، مجاز مرسل، بینامتنیّت، …) ارائه می‌شوند تا بر ربط مطالعات نقادانه‌ی ادبی با تحلیل‌های فرهنگی تأکید گذاشته شود.